Koncepcja emancypacyjna wiąże zatem oryginalnie niezgodę na zastany kształt rzeczywistości oraz postulat skutecznego, nie stroniącego od form rewolucyjnych, działania.Czwarta koncepcja, instrumentalna, ujmuje animację jako instrument w dochodzeniu do władzy, pozwalającej na ukształtowanie demokracji kulturalnej. Według van Enckeworfa ten typ animacji występuje w Szwecji i Szwajcarii. Nie komentuję go szerzej ze względu na nikłe związki z zagadnieniem, które przedstawiam w tym opracowaniu. Animację współpracy środowiskowej trudno bowiem łączyć z nastawieniem na dochodzenie do władzy. Raczej, w swoim ukierunkowaniu na partnerstwo, przynajmniej w deklaratywnej formule, daleka jest od działań, układających się w proces przejmowania władzy.Natomiast za jej pośrednictwem dokonuje się, oczywiście, demokratyzacja życia społecznego. Wraz z postępem działań animacyjnych następuje kształtowanie szczególnego typu demokracji, o której za J. Habermasem możemy powiedzieć, że polega na nieustannym dialogu (czy deliberacji), wspólnym tworzeniu i podzielaniu świata – społecznej konstrukcji racjonalności komunikacyjnej, podmiotowości, która jest w stanie przeciwstawić się wynaturzeniu, bo jej wyznacznikiem jest rozum komunikacyjny.